Historia

W 966 r. Książę Mieszko (książe polski) został ochrzczony, ale jeszcze po 1124 r. Można było w tej okolicy natrafić na pogan. W 1000 r. wymieniono po raz pierwszy Wrocław jako diecezję. Nawracanie na chrześcijaństwo odbywało się z dużymi trudnościami i jest oczywiste, że trwało jeszcze długi czas, zanim szczególnie w okolicach nie gdzie nie było żadnego kultu religijnego, można było stworzyć systemy kościelne. Początkowo kościoły budowano wyłącznie z drewna. W 1052 r. wybudowano dużą drewnianą katedrę we Wrocławiu. Śląsk należał aż do XII wieku do Polski, Kościół do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego.

W XII wieku mnisi umacniali instytucje kościelne. Szczególnie należy tu wymienić Piotra Własta, albo grafa von Skryni. Z powodu ich doniosłej działalności na rzecz fundacji kościelnych i popieranie dążeń kościoła poprzez powoływanie zakonów. W latach 1108 - 1110 został założony przez Piotra pierwszy klasztor w Garkon i obsadzony mnichami flandryjskimi /Augustiner-Chorherren von Arrovaise /. Probostwo i kościół zostało poświęcone przez biskupa Piotra 13 stycznia 1110 r. Później przenieśli się mnisi do Wrocławia gdzie objęli kościół św. Wojciecha i latach 1149 - 1150 kościół św. Najświętszej Marii Panny na Piasku. Zakonnikom i misjonarzom zawdzięcza Śląsk /z powodu / ich nieustannej działalności w dziedzinie rolnictwa, nauki i sztuki swój rozkwit.

Piotr Włast wybudował kilka, inni twierdzą, że nawet dużo kościołów i kaplic na Śląsku. ? mówi się, że około 72. On też jest prawdopodobnie założycielem kaplicy w Pieszycach, powstałej prawdopodobnie w II połowie XII wieku. Była ona filią kościoła w Dzierżoniowie. To przypuszczenie poddaje się w wątpliwość, czytając historię biskupstwa Wrocławia, napisaną przez Hejnego, w której to są wymienione kościoły zbudowane przez grafa Piotra, wśród nich nie ma jednak ani kaplicy w Pieszycach ani jej macierzystego kościoła w Dzierżoniowie. Chętnie przypisuje się Piotrowi wybudowanie starych kościołów na Śląsku, których powstanie nie można dzisiaj wyjaśnić z pewnością jak to jest właśnie w przypadku pieszyckiego kościoła. Wcześniej budowniczym kaplicy w Pieszycach mógł by być Bolesław IV wielki książę Polski, ponieważ on też w 1159 roku wybudował kościół w Dzierżoniowie. Utworzenie kaplicy można było również przypisać Bolesławowi I, księciu Śląska. Pewna część kościoła i kaplic wybudowanych przez Piotra Własta została prawdopodobnie zniszczona przez Tatarów w 1241 roku i przez Husytów w 1426 i 1427 r. Nie można jednak stwierdzić z pewnością czy w Pieszycach istniał kościół lub kaplica wcześniej niż w XIII w. W połowie XIIIw. prawdopodobnie tam gdzie stoi obecny kościół, była w tym samym miejscu kaplica wynika z poniższego dokumentu. Według niego należał pieszycki system kościelny do starszych instytucji kościelnych Śląska. Na polecenie władcy Pieszyc Ottona von Wilin i patrona kościoła w Dzierżoniowie, księcia Henryka, 13 lutego 1258r. Podniesiono kaplice w Pieszycach do rangi kościoła parafialnego. Dokument ten, napisany po łacinie, posiada dwa stare odpisy prawie jednakowo brzmiące, ale nie pełne. Znajdują się one w tutejszym archiwum zamkowym i zostały dostarczone Grafowi Ernestowi von Gellkorn 2 czerwca 1661r (według jego własnoręcznej adnotacji) przez Grafa Franciszka Vratilawa. Zgodnie z urzędowo uwierzytelnionym odpisem z 13 luty 1258r. tekst brzmi:

"W imieniu Pana. Wszystkie sprawy, które mają być zachowane, będą zabezpieczone przez pisemne świadectwo. Wszyscy ci którzy te pismo zobaczą, będą mogli wiedzieć, że my Tomasz, dzięki łasce Boga biskup Wrocławia, kaplicę w Pieszycach, która dawniej należała do kościoła w Dzierżoniowie, ze względu na korzyść obu i po naradzeniu się z rozsądnymi ludźmi, na prośbę księcia Śląska, Henryka prawdziwego patrona wspomnianego kościoła w Dzierżoniowie i prośbę Ottona von Wilin, że my na początku wymienioną kaplicę w Pieszycach oddzielamy od kościoła w Dzierżoniowie. W porozumieniu i na prośbę proboszcza w Dzierżoniowie Henryka, stwierdzamy, że kaplica w Pieszycach powinna mieć własnego kapłana, który mieszkającemu tam ludowi udzielałby sakramentów kościoła i sprawowałby służbę Bożą Amen."

Dla umocnienia probostwa została nadana prawdopodobnie przez Ottona von Wilin część ziemi (1 Hube Land). Prawa patronackie nad kościołem w Pieszycach sprawowali od 1258r, aż do 1884roku każdorazowy władca Pieszyc. W I połowie XIV wieku patronem kościoła był Jakub (von Peterswald).W II połowie XIV wieku pojawiają się jako należące do archiprezbiteriatu Świdnicy Pieszyce, Kamionki i Piskorzów jako samodzielne plebanie. Z tego czasu aż do XVI wieku nie można powiedzieć nic pewnego o tutejszym systemie kościelnym.

Plebania w Pieszycach nie posiada żadnych dokumentów z tego okresu oprócz martrykuły zaczynającej się w XVI wieku. W czasie panowania Hansa von Peterwald /1509-1523 /rozpoczęła się tu najprawdopodobniej reformacja i kościół został nastawiony na kult protestantów. Momentu tych wydarzeń nie można określić z pełną dokładnością z powodu braku jakichkolwiek dokumentów. Można stwierdzić to w przybliżeniu na podstawie matrykuły plebani katolickiej w Pieszycach. Stopniowo wprowadzono kult luterański, początkowo przy zachowaniu niektórych katolickich ceremonii Było również regułą, że dopiero po śmierci katolickiego proboszcza obsadzono miejsce duchownymi luterańskimi .Pierwszym luterańskim duchownym w Pieszycach był Mateusz Moderer (1562 r) W 1525r wybudowano część kościoła między prezbiterium a wieżą - stytek. W 1566r wybudowano obecną wieżę i pokryto ją blachą. W prezbiterium kościoła przy głównym ołtarzu znajdują się dobrze wykonane kamienne tablice pamiątkowe z wyciosanymi postaciami: zmarłego w 1553r Hansa von Peterswald, jego małżonki Anny /z domu Seidlitz / zmarłej w 1548r. Jak również postaci zmarłego w 1593r.Hansa von Peterswald i jego małżonki Zuzanny z domu Reuspergk (Reusurg) zmarłej w 1604r. Epitafium w hollu kościoła przypomina o zmarłym w dniu 26 sierpnia 1590r. (w wieku 35 lat) Zygmuncie von Peterswald. Dnia 9 lutego 1615r oddano wielki dzwon o wadze 20 cetnarów w maju tego samego roku polecono wnieść na wieżę, mały dzwon na nowo przetopiony. Fryderyk von Gellkern podarował kościołowi zegar wykonany przez Georgea Maulena we Wrocławiu: zegar ten został ustawiony 6 sierpnia 1615r. W 1621r Friedrich von Gellhern powiększył dobra parafialne Pieszyc. Wynosiły one 22 ha, 70 arów i 30m², należące do filii Piskorzowa-38 ha, 78 arów i 10 m² i filii w Kamionkach 14 ha, 38 arów 30 m². Natomiast 11 czerwca 1632r kościół został napadnięty i splądrowany przez wojska nieprzyjaciela. w latach 1651-54 Johann Heferichter zbudował nowe organy, te same znajdują się w herbie Gellhernów. W 1652r wybudowano loże, która w 1866r została przebudowana i powiększona.

W dniu 8 maja 1654r kościół został skonfiskowany przez komisarzy cesarskich i oddany katolikom, zgodnie z westfalskimi postanowieniami pokojowymi. Graf Gellhern sądził, że w Pieszycach jeżeli nie dla jego poddanych to przynajmniej dla jego własnej osoby uczyni się wyjątek od reguły. Opierał się on przy tym na przywileju udzielonym mu przez cesarza przy podniesieniu go do stanu grafa. Zgodnie z tym należały mu się wszystkie łaski, wolność, cześć i zaszczyt, prawo i sprawiedliwość. Z powodu oporu wysłano grafowi Gellhornowi z Wiednia specjalną komisję z grafem Kurschwandtem na czele. Komisia została odparta i graf Sellfern pozostał przy swoich prawach. Jego postawa spowodowała, że został on ujęty przez komisarzy cesarskich i uwięziony w Brunn. Podczas odbywania więzienia dobrami Gellherna zarządzali komisarze cesarscy. Po powrocie Gellhern podporządkował się urzędnikom cesarskim. Do parafi Pieszyce należały w owym czasie wsie Peiskersdorf (Piskorzów), Derothennthal, Solbergderf i Steinkunzendorf (Kamionki). Z całej liczby wiernych ok. 2000, do Pieszyc należało 1700. Parafia Pieszyce należała do Archiprezbiteratu Dzierżoniów i do diecezji Wrocław.

Kościół parafialny w Pieszycach jest poświęcony św. Jakubowi. Obecnym patronem kościoła pieszyckiego jest graf Franz zu Stelberg-Wernigerde. Uporządkowaną kolejność nazwisk działających tu katolickich księży można zestawić dopiero od 1654r. Z czasu przed reformacją nie są oni znani. Gdy w 1654r. oddano kościoły parafialne katolikom, został kościół w Pieszycach przekazany proboszczowi Adonowi von Scholz w Dzierżoniowie. Gdy ten zmarł w r.1666, do Pieszyc przybył jako proboszcz Christoph Bernard Ferster. Po nim nastąpił jego rodzony brat Sigmund Karl Forster, przedtem proboszcz w Wunschelburgu. Ten kazał grożący zawaleniem kościół, całkowicie wyremontować, powiększyć okna na nowo wykonać chór, ławki i krzesła przy tylnim wyjściu zrobić holl, który w międzyczasie został zlikwidowany, ołtarz zaopatrzył w obrazy: Chrystus między grzesznikami i Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. Dwa boczne ołtarze kazał na nowo odbudować, który jeden poświęcono Najświętszej Marii Pannie. On też kazał chrzcielnicę przenieść z zakrystii do wieży. Nowa chrzcielnica wykonana została z piaskowca w 1875r. Proboszcz Forster postarał się o jeszcze jedną monstrancję, sześć ornatów z przynależnościami, dwie suknie chóralne, srebrne naczynie i 8 cynowych lichtarzy. Nad głównym ołtarzem znajduje się herb Holszteinów. W projekcie była budowa nowego ołtarza głównego i ambony. Jak jego ojciec Fredrich von Gellhern 1636r. tak i również Ernest graf von Gellhern 1679r. zostali tutaj pochowani. Przypomina o tym znajdująca się tutaj dobrze wykonana tablica pamiątkowa, którą to kazał postawić na cześć swego ojca Carl Aleksander graf von Gellhorn. W roku 1686 w wieżę kościelną uderzył piorun, wieża częściowo spłonęła. Trzy dzwony wraz z dwiema szalami, w które uderzał zegar, zostały zniszczone a zegar całkowicie został zepsuty. Dwa dzwony , które oddano później, pękły już po roku i zostały na nowo odlane, za wykonanie tego odlewu zapłacono z kasy kościelnej, na prośbę proboszcza książęta i stany udzieliły dodatku 100 talarów.

Następcą Sigmunta Karla Forstera był Jochan Augustin Schickowsky. Ten zamienił się w 1703r. z proboszczem B. Janer, nazwiskiem Melchier Ignacy Thanhauser von Weidenau, który zmarł 19 lutego 1721r w wieku 65 lat. Jego następcą był arcykapłan Franz Karl Juttner z Munsterbergu, przedtem naczelny kapłan w Dzierżoniowie: zmarł on wskutek zawału serca 26 stycznia 1761r.w wieku 76 lat i został pochowany przy ołtarzu św. Jana (ołtarz ten w międzyczasie został usunięty z kościoła ) W czasie gdy proboszczem był Juttner parafia w Pieszycach liczyła 500 katolików. W tym samym okresie, a mianowicie 7 grudnia 1736r całkowicie spłonęły plebania i szkoła. Juttner zorganizował w 1737r fundację w wysokości 80 talarów dla podtrzymania dzwonu przy kościele parafialnym św Jerzego w Dzierżoniowie. Po Juttnerze nastąpił Erns Heerde jako proboszcz, zmarł on 17 września 1778r. W wieku 53 lat i spoczywa przed ołtarzem Marii. W 1778r. Parafię w Pieszycach przyjął Christian Leopold Helcher, kanonik z Raciborza. Zmarł on 29 maja 1802r w wieku 55 lat i spoczywa na cmentarzu, gdzie postawiono mu kamienny pomnik. Po nim był Ignacy Heiwil von Prppsan, zrezygnował on w 1858r i zmarł 1 listopada 1862r we Frankenstein w wieku 89 lat jako jubilat senior. Od r 1856-58 byli administrowani plebani Julius Pautke, 2 miesiące w 1858 g Henke i po nim do 2 pazdziernika 1859r Zyg. Kleps. Od tamtej pory proboszczem w Pieszycach, Piskorzowie i Kamionkach jest Karel Noske, od 1883r arcykapłan archiprezbiteriatu w Dzierżoniowie. Jako kapłanów tutejszej plebanji należy wymienić Auton Durnbach 1708-1712, Thomas Heydenreich 1712, Anders Jos. Just 1721-1723 malarz jednego z obrazów w Kamionkach był przez pewien okres administratorem plebanii Franc Wencellous Szramm, 1721-1724, Anton Laeder 1724-1728, Fredrich Lindner, 1728, Anton Dacke 1757-1786, był proboszczem w Rościszowie, Johan Wagner 1786-1790, Joseph Schidt 1790-1793. Franc Schwanenberg 1793-1799, Ignacy Heiwrich 1799-1802 /był proboszczem w Pieszycach przez kilka lat nie będąc kapłanem. Później następują: Jerin, Schwarger, Gloger, Bischeck, Aust, Hernikg, Hauke, Pautke, Jupe, Hirschfelde, Senfleben, Naumann, Hoffman, od 1871 Andreas Reimann Z nowych czasów należałoby wspomnieć o gruntownej reperacji organów w r. 1806 kosztowało to 178 talarów.

Dnia 15 grudnia 1872r. skradziono z tutejszego kościoła monstrancję Złodziej został złapany, gdy chciał sprzedać części monstrancji u złotnika w Dzierżoniowie. Obaj zostali ukarani. Cała monstrancja odnaleziona w mieszkaniu złodzieja i zaniesiona w uroczystej procesji do kościoła. O odnalezieniu przypomina dostojna, naturalnej wielkości postać św. Antoniego w prezbiterium kościoła. Załatwienie i ozdobienie nowej monstrancji było możliwe przy współudziale proboszcza Neske i mieszkańców parafii, szczególnie hrabiny Franz zu Stalberg-Wernige. Monstrancja, dzieło sztuki wysadzane diamentami i innymi drogocennymi kamieniami nadeszła z warsztatu Vastera z Akwizgramu i kosztowała bez ozdób 1250 talarów. Do fundatorów zaliczał się także kardynał Friedrich, książę von Schwargenberg w Pradze. Nowa monstrancja była używana tylko w największe święta w roku i przy wyjątkowych okazjach. Normalnie służyła monstrancja o mniejszej wartości.

W 1874r. Podczas burzy wiatr zerwał z wieży szpic składający się z hełmu, chorągwi i krzyża. W czasie Wielkiego Tygodnia 1880r sporządzono nowy szpic, składający się z hełmu, guzika (gałki) krzyża i koguta. Pozłacany guzik zawiera odnośnie sporządzoną historię parafii i kościoła. W 1879-1880 odnowiono duże drzwi kościelne / które wykonano w 1789r / wykonawca był ślusarz A. Schreyer z Pieszyc Łuk drzwiowy został odremontowany i po usunięciu kamiennej urny zaopatrzony w żelazny krzyż, podarowany przez proboszcza Noske.

Dla celów zabytkowych, historycznych następuje teraz dokładny opis kościoła w jego obecnym stanie: Kościół znajduje się na wzniesieniu i jest otoczony cmentarzem który do 1865r służył obu wyznaniom. Część z ołtarzem jest zwrócona na wschód, wieża leży po stronie zachodniej. Prezbiterium jest najstarszą częścią kościoła, gotyckie, wybudowane z różnego rodzaju skał, na podstawie dokumentów nie można jednak stwierdzić daty jego powstania. Ponieważ styl gotycki zaczął panować na Śląsku w II poł. XIII wieku budowla mogła więc powstać niewiele wcześniej. Do podparcia sklepienia służą 4 całkowicie widoczne na zewnątrz filary przyporowe, pozostałe trzy są zabudowane lożą patrona. Pozostałe znaki rozpoznawcze gotyku, szczególnie na oknach, z czasem uległy zatarciu i spostrzega się je dopiero po dokładnym obejrzeniu. Oknom / na ile nie zostały całkowicie zamurowane / nadano taki sam kształt ( tzn. zaokrąglone) jaki miały okna zbudowanej później (1525r.) środkowej części kościoła. Wszystkie sześć okien z czego dwa w części ołtarza, a 4 w środkowej części mają prostą konstrukcję. Łuki pomalowane są wapnem bez jakiegokolwiek profilowania. W zakrystii znajduje się jedno małe okno, loża ma 2 zwykłe okna do wnętrza kościoła i jedno na zewnątrz. Prezbiterium ma sklepienie częściowo gwiaździste, a częściowo krzyżowe w punkcie środkowym sklepienia znajduje się głowa Chrystusa i Baranek Boży. Nisza ołtarza jest czworokątna i ma cztery strony. Na południowej stronie jest wejście do kościoła z hollem (bez czystego stylu). nad i obok niej loża patrona kościoła. W środkowej części kościół ma płaski drewniany sufit podzielony na kwadraty i pomalowane w biało-niebieskie kwiaty. Kościół ma dach dwuspadowy. Dach jest kryty gontem. Wieża jest połączona z kościołem, w rzucie poziomym kwadratowa, pierwotnie zbudowane całe ze skał; do odbudowy wieży /w skutek uderzenia piorunów 1686r, została zniszczona górna część wieży użyto wypaloną cegłę, wysokość wieży aż do kalenicy wynosi 14 metrów 23 cm, od tego miejsca wieża tworzy na dalszej wysokości ośmiokąt 7 m 46 cm) Na tej wysokości znajduje się krużganek, od którego wieża znów przechodzi w ośmiokąt 3 m 39 cm. Nad nią znajduje się kopuła z cegły i na końcu znajduje szpic składający się z hełmu, guzika (gałki) krzyża i koguta. Całkowita wysokość wieży wynosi 40 m 73 cm /128 stóp . Kościół posiada 2 wejścia i jedno specjalne z lożą patrona. Oba wejścia znajdują się po stronie południowej, jedno między pierwszym a drugim filarem części gotyckiej, druga w środku tej części. Na wieżę nie ma wejścia Portale obu starych części i nad zakrystią mają szpiczaste łuki, ale są gładkie. Cała budowa jest pomalowana, bez ozdób, na zewnętrznych ścianach znajduje się kilka pomników, które nie mają większego znaczenia. Wewnątrz urządzenie kościoła nie posiada nic szczególnie godnego wspomnienia. Trzy ołtarze, o których już nadmieniono, są w stylu barokowym. Z XVII wieku, wykonano je z drewna. Główny ołtarz był już odnawiany. Dobrymi pracami snycerskimi są ramy epitafiów księży; braci Forsterów, Thanhausera i Juttnera, jak również szczątki ołtarza poświęconego św. Janowi.

Zdjęcia zostaną umieszczone niebawem!